Trong doanh nghiệp, các ý tưởng cải tiến không thiếu – nhưng lại thường bị mắc kẹt ở khâu triển khai. Đội ngũ thực thi là những người hiểu vấn đề sâu sắc nhất, có insight từ thực tiễn và luôn sẵn sàng hành động. Thế nhưng thay vì được trao quyền, họ lại phải điền biểu mẫu, gửi yêu cầu, và chờ đợi để có một giải pháp được xây dựng. Vấn đề không nằm ở công nghệ, mà ở mô hình vận hành còn phụ thuộc quá nhiều vào đội IT để triển khai giải pháp số.
Đó là lý do Low-code/No-code xuất hiện, mở rộng năng lực công nghệ đến tận tuyến đầu của doanh nghiệp. Giờ đây, những “người trong cuộc” có thể chủ động tạo ra giải pháp cho công việc của chính mình – và họ được gọi là citizen developer.
Vậy citizen developer là ai, và Low-code/No-code đang thay đổi quá trình lập trình ứng dụng trong doanh nghiệp ra sao? Cùng theo dõi trong bài viết hôm nay.
Citizen developer là ai? Và tại sao lại quan trọng?
Citizen developer là những nhân sự không thuộc bộ phận IT, nhưng có thể tự xây dựng các ứng dụng kinh doanh bằng cách sử dụng những công cụ đã được doanh nghiệp phê duyệt.
Họ không mang danh xưng “developer”, nhưng chính là người hiểu quy trình vận hành rõ nhất và chủ động tạo ra công cụ để cải tiến công việc. Họ còn được gọi là chuyên gia công nghệ kinh doanh (business technologist) – những người kết nối giữa hiểu biết vận hành và khả năng triển khai công cụ số. Tuy nhiên, không phải mọi business technologist đều là citizen developer, vì chỉ những người thật sự xây dựng ứng dụng mới được xem là citizen developer này.
Mô hình citizen development đang được nhiều tổ chức xem là chiến lược cốt lõi trong chuyển đổi số, bởi nó giúp:
- Khai thác năng lực sáng tạo từ các phòng ban nghiệp vụ.
- Rút ngắn thời gian triển khai giải pháp nội bộ.
- Tiết kiệm chi phí phát triển phần mềm, hạn chế outsource hay thuê đội dev đồ sộ.
- Tăng tính linh hoạt, không phụ thuộc vào tốc độ của đội IT mà vẫn đảm bảo kiểm soát tính kỹ thuật.
- Tạo văn hoá chia sẻ kiến thức và chủ động giải quyết vấn đề trong doanh nghiệp.
Theo một nghiên cứu về sự phát triển của citizen developer của Kintone trong năm 2017, 1 trong 5 CEO được phỏng vấn cho biết hơn 1/2 ứng dụng kinh doanh trong doanh nghiệp của CEO này được xây dựng không phải bởi đội IT. Một tín hiệu rõ ràng cho thấy, quyền kiến tạo công nghệ đang dần được phân bổ lại.
Low-code/No-code thu hẹp khoảng cách năng lực giữa các developer chuyên nghiệp và citizen developer
Low-code/No-code không chỉ là một phương pháp phát triển phần mềm mới – nó là chìa khóa để xóa mờ ranh giới giữa kỹ thuật và nghiệp vụ.
Với giao diện trực quan, thao tác kéo-thả, và các công cụ tích hợp sẵn, những nền tảng này cho phép người dùng tự thiết kế – kiểm thử – triển khai ứng dụng mà không cần (hoặc rất ít) viết code.
Theo Gartner, đến năm 2026, 80% người không thuộc đội IT sẽ tham gia trực tiếp vào các dự án phát triển phần mềm, chủ yếu thông qua nền tảng Low-code/No-code.
Vì sao mô hình này đang lên ngôi?
- Nhanh chóng: Một quy trình vốn mất hàng tuần để IT xây dựng, giờ đây có thể được triển khai chỉ trong vài giờ bởi người hiểu rõ nghiệp vụ vận hành.
- Hiệu quả: Tính bảo mật và khả năng kiểm soát trên toàn doanh nghiệp vẫn được đảm bảo, nhờ các tính năng thiết lập, quản trị, phân quyền và giám sát… tích hợp sẵn trên nền tảng.
Nói cách khác, Low-code/No-code không chỉ đơn giản hóa lập trình, mà còn tạo ra một mô hình phát triển ứng dụng linh hoạt, tiết kiệm và đồng bộ hơn với nhu cầu thực tiễn. Và đây không chỉ là công cụ. Đây là cách doanh nghiệp rút ngắn khoảng cách giữa ý tưởng và hành động – giữa nhu cầu thực tế và khả năng triển khai tức thì.
Low-code/No-code đang thay đổi cách doanh nghiệp vận hành như thế nào?
Citizen developer có thể xây dựng những gì trên nền tảng Low-code/No-code?
Một trong những điểm mạnh nhất của nền tảng Low-code/No-code chính là khả năng mở rộng sáng tạo ứng dụng tới mọi nhân sự trong tổ chức – đặc biệt là các citizen developer. Không cần chuyên môn lập trình, các citizen developer có thể tạo ra từ những công cụ đơn giản đến những ứng dụng nghiệp vụ có độ phức tạp cao, phục vụ đa dạng nhu cầu thực tiễn trong doanh nghiệp.
Ở cấp độ đơn giản, họ có thể thiết lập:
- Biểu mẫu đăng ký sự kiện, tuyển dụng
- Ứng dụng phản hồi khách hàng, đối tác
- Ứng dụng mobile thu thập dữ liệu cơ bản
Ở cấp độ trung bình, họ có thể triển khai:
- Hệ thống CRM nội bộ để quản lý khách hàng và tương tác
- Ứng dụng phê duyệt, quy trình công việc tự động
- Dashboard trực quan hóa dữ liệu cho từng phòng ban
Với sự hỗ trợ từ nền tảng Low-code/No-code, ngay cả những ứng dụng phức tạp như:
- Một nền tảng vận hành số
- Một hệ thống quản lý nhân sự
- Hệ thống quản lý chuỗi cung ứng
- Một giải pháp tổng thể quản lý cửa hàng bán lẻ
- Giải pháp quản lý dự án xây dựng
- Cổng thông tin khách hàng
Tất cả đều có thể được tạo ra với chi phí thấp hơn và thời gian rút ngắn hơn so với cách làm truyền thống.
Rất nhiều case study cho thấy tiềm năng của mô hình này không chỉ là lý thuyết, như:
- TicketRev dùng nền tảng No-code để xây dựng nền tảng đấu giá vé sự kiện linh hoạt, kết nối trực tiếp giữa người mua và người bán.
- Thành phố Kobe (Nhật Bản) phát triển ứng dụng bằng Low-code/No-code trong vòng vài ngày để giao tiếp với người dân và quản lý các chương trình hỗ trợ của chính phủ trong giai đoạn COVID-19.
- Medtronic, công ty hàng đầu trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, cũng đã triển khai ứng dụng Low-code/No-code để quản lý mối quan hệ với nhà cung cấp và đảm bảo tuân thủ quy định ngành, giúp giảm chi phí hành chính và tập trung vào việc cung cấp dịch vụ chăm sóc bệnh nhân tốt hơn.
Làm sao triển khai mô hình citizen development với Low-code/No-code hiệu quả?
Để mô hình citizen development không chỉ dừng lại ở những ứng dụng đơn lẻ mà thực sự trở thành một chiến lược chuyển đổi quy mô tổ chức, doanh nghiệp cần một framework triển khai bài bản. Đó là lý do Björn Binzer và các nghiên cứu gần đây đã đề xuất một framework gồm 7 bước cốt lõi – từ quản trị, đào tạo, công nghệ, vận hành đến đo lường giá trị.
Bước 1 – Thiết lập kiến trúc công nghệ và chiến lược Low-code/No-code toàn doanh nghiệp
Không phải cứ chọn một nền tảng rồi khuyến khích người dùng là đủ. Doanh nghiệp cần xác định rõ sẽ triển khai theo mô hình tập trung hay phân tán, dùng một nền tảng chung hay kết hợp nhiều công cụ phù hợp với từng bộ phận – tất cả phải nằm trong một kiến trúc số nhất quán.
Bước 2 – Thiết lập trung tâm hỗ trợ citizen developer (Hub)
Đây là bộ não của toàn bộ framework này. Hub đóng vai trò định hướng chiến lược, hỗ trợ kỹ thuật, chia sẻ best practice khi triển khai các giải pháp trên Low-code/No-code và đảm bảo mọi sáng kiến được dẫn dắt đúng hướng, đúng quy trình.
Bước 3 -Thiết kế chương trình đào tạo và chứng nhận chính thức
Muốn có đội ngũ citizen developer mạnh, không thể chỉ dựa vào “đam mê học hỏi”. Doanh nghiệp cần một hệ thống đào tạo có:
- Lộ trình
- Cấp độ
- Chuẩn đánh giá hiệu quả
Hệ thống này giúp nhân sự không chỉ học dùng công cụ mà còn hiểu tư duy thiết kế giải pháp.
Bước 4 – Xây dựng khung quản trị và chính sách kiểm soát rõ ràng
Để đảm bảo việc trao quyền không dẫn đến tình trạng “tự ý làm” hay “thiếu kiểm soát”, từ phân quyền truy cập, vòng đời ứng dụng, đến kiểm thử bảo mật, tất cả cần được quy định và kiểm soát theo chuẩn mực doanh nghiệp, đặc biệt là trong các ngành như tài chính, y tế, sản xuất…
Bước 5 – Nuôi dưỡng văn hóa đổi mới và cộng tác liên phòng ban
Công nghệ chỉ là công cụ, đổi mới thực sự xảy ra khi con người được kết nối chặt chẽ với nhau. Mô hình citizen development khuyến khích sự chủ động, nhưng để bền vững, nó cần được nuôi dưỡng bởi một môi trường mà ý tưởng được tôn trọng và hỗ trợ từ cả phía nghiệp vụ vận hành lẫn team IT.
Bước 6 – Đo lường hiệu quả và phản hồi liên tục
Mọi ứng dụng cần được đánh giá:
- Nó giúp gì cho quy trình?
- Tiết kiệm bao nhiêu thời gian, chi phí?
- Có an toàn không?
Việc thiết lập các chỉ số như ROI, tần suất sử dụng, hoặc tỷ lệ lỗi… là nền tảng để liên tục cải tiến mô hình citizen development.
Bước 7 – Mở rộng và duy trì mô hình
Những sáng kiến thành công không nên dừng ở một bộ phận trong doanh nghiệp. CEO cần có chiến lược nhân rộng mô hình này sang các bộ phận khác, đồng thời cập nhật công nghệ, tái đào tạo và duy trì động lực dài hạn cho cộng đồng citizen developer.
Doanh nghiệp thực hiện 7 bước trong framework trên thành thạo sẽ tạo nên một hệ sinh thái nơi công nghệ, con người và quy trình cùng hội tụ, tạo điều kiện cho mọi cá nhân – dù không thuộc đội ngũ kỹ thuật – đều có thể tham gia kiến tạo giải pháp, cải tiến quy trình và thúc đẩy đổi mới một cách có hệ thống. Đây chính là lúc chuyển đổi số không còn là nhiệm vụ của riêng phòng IT, mà trở thành năng lực tổ chức – được lan tỏa, gìn giữ và phát triển từ bên trong.
Ai sẽ chiếm ưu thế hơn giữa citizen developer và developer chuyên nghiệp?
Trong bối cảnh chuyển đổi số như hiện tại, đây không phải là một cuộc đối đầu để ai có thể thay thế cho ai. Mà đây là sự hợp tác và cộng hưởng.
Citizen developer và Low-code/No-code sẽ không thay thế, mà là chất xúc tác để lập trình viên phát huy năng lực ở cấp độ cao hơn. Thay vì lãng phí thời gian vào những tác vụ lặp lại, họ được tập trung vào những bài toán phức tạp, nơi tư duy kỹ thuật thực sự tạo ra khác biệt. Trong lúc đó, đội ngũ vận hành – những người hiểu quy trình sâu sắc – có thể chủ động tạo ra giải pháp riêng nhờ các nền tảng trực quan như Low-code/No-code, một cách an toàn và dễ tích hợp.
Bằng cách này, cả citizen developer và lập trình viên chuyên nghiệp sẽ cùng tiến về một hướng: nhanh hơn, sát thực tiễn hơn, cộng tác chặt chẽ hơn trong doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp biết cách kết hợp hai nguồn lực này, điều bạn có không chỉ là ứng dụng được triển khai nhanh hơn, mà là một hệ sinh thái phát triển đa dạng và linh hoạt – nơi mọi cá nhân đều có thể góp phần đổi mới.
Và như HBR từng nhận định: “We’re all programmers now” – lập trình không còn là đặc quyền, mà đang trở thành một năng lực phổ quát trong tổ chức. Low-code/No-code và citizen developer chính là chìa khóa để đưa năng lực đó đến với các doanh nghiệp.
Rút ngắn hơn 50% time-to-market của doanh nghiệp với Low-code/No-code
Kết
Đằng sau mỗi ứng dụng được citizen developer tạo ra không chỉ là một giải pháp công việc, mà còn là dấu hiệu của một tổ chức đang thay đổi cấu trúc quyền lực – từ tập trung sang phân tán, từ kiểm soát sang trao quyền. Low-code/No-code không hứa hẹn thay thế lập trình viên, mà mở ra một hệ sinh thái nơi công nghệ và con người cùng phát triển. Doanh nghiệp nào khai thác được năng lực tiềm ẩn từ chính nội lực tổ chức sẽ không chỉ chuyển đổi số thành công, mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững và khác biệt.
